Ядвігін Ш. (сапраўднае прозвішча Лявіцкі Антон Іванавіч) нарадзіўся 4 снежня прыкладна ў 1869 годзе ў маёнтку Добасна Кіраўскага раёна ў сям’і служачага пана Булгака.
Вядомы як фельетаніст, літаратуразнаўца, перакладчык, драматург і навэліст новага часу, аўтар нарысаў і першага беларускага рамана “Золата”, на жаль, не скончанага.
З 1876 года наведваў нелегальную школу ў Люцынцы, арганізаваную дачкой Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча Камілай. Пасля Люцынскай школы Антон Лявіцкі скончыў Мінскую гімназію і паступіў на медыцынскі факультэт Маскоўскага Універсітэта. За ўдзел у рэвалюцыйных выступленнях і студэнцкіх забастоўках трапіў са сваімі сябрамі-аднадумцамі ў Бутырскую турму.
У зняволенні ён пераклаў на беларускую мову апавяданне Гаршына “Сыгнал”. Вучыцца ў універсітэце пасля турмы Антону Лявіцкаму ўжо не дазволілі. Ён вярнуўся дадому – на Беларусь. Бацька працаваць не мог, цяжка хварэў. І праз некалькі дзён пасля вяртання сына ён памёр.
А неўзабаве новая бяда напаткала Лявіцкіх згарэў іх дом у Карпілаўцы. Малады гаспадар, аднак, не разгубіўся. Пабудаваўшы невялікі домік для маці, паехаў у Мінск, здаваць экзамен на аптэкара. Пасля стажыроўкі ён працуе ў Радашковічах і ў той жа час у Карпілаўцы будуе сабе дом.
Сёння пра сядзібу Ядвігіна Ш. нагадваюць парк, рэшткі саду, крыніца і водная сістэма. Усе астатнія сядзібныя пабудовы не захаваліся. Замест іх пасля вайны застаўся толькі дот.
Але тады, у Радашковічах вакол Ядвігіна Ш. групуецца мясцовая інтэлігенцыя. Гэта былі патрыёты прапагандысты беларускай культуры. Яны праводзілі літаратурныя вечары, дэкламавалі вершы Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча, Францішка Багушэвіча. У той час Ядвігін Ш. напісаў п’есу “Злодзей”, а мясцовыя аматары паказалі яе на сцэне.
Да Ядвігіна Ш. цягнулася патрыятычна настроеная моладзь. У яго кватэры бываў Янка Купала. Тады яшчэ малады паэт браў у Ядвігіна Ш. кнігі і разам з гаспадаром часта абмяркоўвалі творы Адама Міцкевіча, Алаізы Ажэшка, Юзэфа Крашэўскага. Абодва хваляваліся за будучыню свайго народа, яго лёс, з цікавасцю ўзіраліся ў гістарычнае мінулае.
Крыніца:
Пісьменнікі Кіраўшчыны // Біябібліяграфічны спіс літаратуры. — 2024. — С. 20.
Больш падрабязна пра жыццё і творчасць Ядвигина Ш. можна даведацца з артыкулаў sb.by: “Ядвигин Третий и единственный” (апублікаваны 23.01.2009), “Бесконечное «Золото» Ядвигина Ш.” (апублікаваны 03.01.2019); артыкула БЕЛТА “ДОСЬЕ: К 150-летию со дня рождения Ядвигина Ш.” (апублікаваны 04.01.2019), а таксама з артыкула zviazda.by “Жыццяпісныя эпізоды і творчая спадчына Ядзвігіна Ш.” (апублікаваны 15.02.2024).
Памяць
О проведении районного творческого конкурса «Образы Ядвигина Ш.»
Для нас Ядвигин Ш. – человек-шифр, творчество которого до конца не разгадано, не прочитано. Это мастер, умело соединявший в своем творчестве явь и фантазию, писатель, интуитивно предвидевший и прокладывавший путь, которым идёт белорусская литература.
4 января исполнилось 155 лет со дня его рождения писателя-земляка. В связи с юбилеем писателя, чтобы привлечь населения к чтению книг белорусского писателя-земляка, проведён районный творческий конкурс «Образы Ядвигина Ш.». Конкурс организован среди возрастных категорий: дети 7-12 лет, 13-18 лет; взрослые. Организатором выступило государственное учреждение культуры «Сеть библиотек Кировского района». 24 января подведены итоги конкурса и прошло публичное прочтение в номинации «Читаем Ядвигина Ш.».
В номинации «Читаем Ядвигина Ш.» – участники конкурса выбирали на свой выбор для выразительного чтения любое из произведений или отрывок. Оценка чтения проходила по таким критериям как выразительность и чёткость речи, эмоционально-экспрессивная окрашенность выступления, творческий подход к исполнению. В итоге Дипломом 1 степени награждены: учащиеся ГУО «Средняя школа №1 г.Кировска» Невинская Виталина и Котова Милана, учащийся ГУО «Боровицкая средняя школа» Ступак Максим. Дипломы 2 степени вручены: учащимся ГУО «Средняя школа №1 г.Кировска» Нигаматулиной Елене, Каленик Маргарите. Диплом 3 степени присуждён учащейся ГУО «Средняя школа №1 г.Кировска» Горбач Виолетте. Поощрительным призом отмечен учащийся ГУО «Боровицкая средняя школа» Иванов Станислав, прочтение которого было зрелищным, ярким, эмоциональными. Отрадно, что здесь, на родине писателя, наследники Ядвигина Ш. читали произведения своего земляка: «Бярозка», «Дуб-дзядуля», «Падласенькі», «Васількі», «Хлеб», «Гадунец», «Сабаччая служба», «Пазыка» и другие.
В номинации «Фоторабота в формате «Буклук» участники на своё усмотрение выбирали любую из книг писателя-юбиляра, создая композицию и делая фотографию; принимались фотографии собственного изготовления, оформления. Дипломом 1 степени награждены: учащиеся ГУО «Средняя школа №1 г.Кировска» Маркевич Захар, Новикова Кира, отдел обслуживания детского читателя Кировской центральной библиотеки. Дипломом 2 степени награждена учащаяся ГУО «Мышковичская средняя школа» Борщёва Алина. Дипломом 3 степени – учащиеся ГУО «Мышковичская средняя школа» Сибиркова Ксения, Адреянова Валерия.
В номинации «Скетчбук «Ядвигин Ш.» оценивались эскизы и зарисовки для произведений, цитат, крылатых слов автора, выбраные участниками на своё усмотрение. Дипломом 1 степени награждены: учащиеся ГУО «Средняя школа №1 г.Кировска» Рудак Вероника и Лазакович Дарья, учитель ГУО «Средняя школа №1 г.Кировска» Каролина Сергеевна Кругликова. Дипломом 2 степени награждена учащаяся ГУО «Средняя школа №1 г.Кировска» Пинчук Полина. Дипломом 3 степени – учащаяся ГУО «Мышковичская средняя школа» Евгения Щербинина.
Мы знаем, что Ядвигин Ш. намеревался создать роман на белорусском языке. Однако этой мечте не суждено было сбыться, его единственный роман «Золата», остался незавершенным. Продолжить произведение предлагала номиция «Роман «Золата». Богатый словарный запас, сложные синтаксические и грамматические конструкции, соблюдение норм литературного языка, стиль и культура письменной речи позволили определить победителей – Дипломом 1 степени награждены: учитель ГУО «Барчицкая средняя школа» Алла Сергеевна Гонтарова, учитель ГУО «Чигиринская средняя школа» Ольга Александровна Гузелевич.
Творчество Ядвигина Ш. сыграло значительную роль в формировании норм белорусского литературного языка, совершенствовании системы его стилистических средств, расширении художественных возможностей. Директор ГУК «Сеть библиотек Кировского района» Марина Цветкова при награждении победителей номинаций отметила важность таких встреч. Победители номинаций награждены памятными сувенирами; все участники – Сертификатами.
К сожалению, не все участники конкурса смогли присутствовать на подведении его итогов, но, тем не менее, всех достойных ждёт награда. Вот и учитель ГУО «Барчицкая средняя школа» Алла Сергеевна Гонтарова, посетив позже Кировскую центральную библиотеку, получила свой Дипломом 1 степени и приз из рук директора ГУК «Сеть библиотек Кировского района» Марины Цветковой.
Заслуженные награды за участие в конкурсе получили учащиеся ГУО “Мышковичская средняя школа” во главе с преподавателем Борщевой Натальей Владимировной.
*Викторина “2024 год – 155-летний юбилей Ядвигина Ш.”
Ядвігін, Ш. Выбраныя творы / Ядвігін Ш. ; [укладанне і каментар К. Цвіркі ; прадмова І. Саверчанкі ; навуковы рэдактар Я. Гарадніцкі]. – Мінск : Беларуская навука, 2023 – 524 c, [4] л. іл., партр., факсім.. – (Беларускі кнігазбор) ББК 84(4Беи)1
Ядвігін, Ш. Выбраныя творы / Ядвігін Ш.. – Мінск : Мастацкая літаратура, 2006 – 238, [1] с., [1] л. партр. ББК 84(4Беи)
Ядвігін, Ш. Выбраныя творы / Ядвігін Ш.- Мінск : Мастацкая лiтаратура, 2006.- 237с. : 4938р.
ЛІТАРАТУРА АБ ЖЫЦЦІ І ТВОРЧАСЦІ ПІСЬМЕННІКА
140 гадоў з дня нараджэння Ядвігіна Ш. // Наша слова. – 2009. – 14 студзеня. – С. 1.
4 студзеня – 140 год з дня нараджэння Ядвігіна Ш. (1869–1922), пісьменніка, драматурга, публіцыста // Новыя кнігі. Па старонках беларускага друку. – 2008. – № 10. – С. 14–17.
Аўдзеева, В. Ядвігін Ш. / В. Аўдзеева // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Кіраўскага раёна / рэдкалегія : В. І. Аўдзеева [і інш.] ; мастак Э. Э. Жакевіч. – Мінск : Вышэйшая школа, 1997. – С. 116 – 177.
Аношкін, І. Наш зямляк Ядвігін Ш. / Іван Аношкін // Веснік Магілёва. – 2010. – 13 августа. – С. 5.
Аношкін, І. Наш зямляк Ядвігін Ш. : [аб жыцці і творчасці беларускага пісьменніка, ураджэнца в. Добасна, Кіраўскага раёна] / Іван Аношкін // Веснік Магілёва. – 2012. – 7 ноября. – С 7.
Багадухава, М. “Першапраходзец беларускай прозы…” : [да 140-годдзя з дня нараджэння Ядвігіна Ш., пісьменніка, ураджэнца Кіраўскага раёна] / Марына Багадухава // Краязнаўчая газета. – 2009. – 28 лютага. – С. 2.
Варанько, К. Ля вытокаў : [140 год з дня нараджэння Ядвігіна Ш.] / Кацярына Варанько // Літаратура і мастацтва. – 2009. – 16 студзеня. – С. 7.
Весялуха, М. У Завалы – юбілей : [пра паэму “Дзед Завала” Ядвігіна Ш.] / Марына Весялуха // Літаратура і мастацтва. – 2010. – 9 ліпеня. – С. 7.
Грыгаровіч, А. “Дуб-дзядуля” Ядвігіна Ш. : апавяданне// Роднае слова 2009. – № 1. – С. 70–71.
Гумарыстычныя далягляды. Магілёўшчына : [аб творчасці пісьменнікаў : Г. Юрчанкі, М. Уласенкі, Э. Валасевіча, І. Аношкіна, Ядвігіна Ш., У. Саламахі, П. Кавалёва, М. Падабеда, А. Мрыя, Р. Ясеева, В. Найдзіна, В. Кунцэвіча, У. Дуктава, Я. Крупенькі, Н. Галіноўскай, А. Пісьмянкова, В. Крыжэвіча, П. Лепяшынскага, М. Лісоўскага, Я. Булавы, М. Рудкоўскага, В. Міхеева, Л. Мурашкі] // Вожык. – 2010. – № 1. – С. 6–13.
Давыдава, К. Чалавек яркай біяграфіі : [Ядвігін Ш. беларускі пісьменнік, ураджэнец Кіраўскага раёна] / Кацярына Давыдава // Літаратура і мастацтва. – 2008. – 25 ліпеня. – С. 15.
Далідовіч, Г. З ліку пачынальнікаў : [з творчасці Ядвігіна Ш.] / Генрых Далідовіч // Літаратура і мастацтва. – 2010. – 12 сакавіка – С. 15.
Дойлід, Г. З ліку пачынальнікаў : [Ядвігін Ш., беларускі пісьменнік, ураджэнец в. Добасна Кіраўскага раёна ] / Генадзь Дойлід // Краязнаўчая газета. – 2009. – № 4. – С. 4.
Дубік, Н. Беларускае “Золата” Ядвігіна Ш. / Наталля Дубік // Бярозка. – 2008. – № 7. – С. 23.
Ждановіч Сэнсаўтваральныя асаблівасці “успамінаў” Ядвігіна Ш. і “Лукішскага дзённіка” А. Салагуба ў кантэксце жанрава-стылёвых прыкмет гэтых твораў / А. Я. Ждановіч // Актуальныя праблемы філалогіі і методыкі выкладання філалагічных дысцыплін : зборнік навуковых артыкулаў / пад агульнай рэдакцыяй А. М. Макарэвіча. – Магiлёў, 2015. – С. 122–127.
Карлюкевіч, А. Родам – з маёнтка Добасна : [Ядвігіну Ш. – 130 гадоў з дня нараджэння] // Кіравец. – 1999. – 15 мая. – С. 2.
Корбут, В. Гори, гори, моя свеча : [о белорусском писателе, драматурге, публицисте Ядвигине Ш., уроженце Кировского района] / Виктор Корбут // Советская Белоруссия. – 2015. – 18 апреля. – С. 10.
Ляхоўскі, У. Ядвігін Ш. і беларускі сацыялістычны гурток у Маскве : [пра пісьменніка, ураджэнца Кіраўскага раёна] / Уладзімір Ляхоўскі // Ляхоўскі У. Ад гоманаўцаў да гайсакоў. Чыннасць беларускіх маладзёвых арганізацый у 2-й палове ХІХ ст. – І-й палове ХХ ст. (да 1939 г.) / У. Ляхоўскі. – Вільня, 2012. – С. 209–222.
Цвяткова, М. Ядвігін Ш.// Кіравец.- 2013.- 16 жніўня.- (№ 62).- С. 2.
Ядвігін Ш. (Антон Лявіцкі) : [пісьменнік-зямляк] // Кіравец. – 2020 . — 4 верасня . — С. 6.
Крыніца:
Пісьменнікі Кіраўшчыны // Біябібліяграфічны спіс літаратуры. — 2024. — С. 20.
Перайшоўшы па спасылцы, вы можаце азнаёміцца з артыкулам кандыдата філалагічных навук Ніны Нямковіч “Станаўленне празаічнага стылю Ядвігіна Ш.”.
